YUNUS EMRE HAYATI

YUNUS EMRE HAYATI
YUNUS EMRE 1238-1321
Yaşamı konusunda yeterli bilgi olmadığı gibi onunla ilgili kaynaklarda anlatılanlar da birbirini tutmaz. Nerede, hangi yılda doğduğu kesinlikle bilinmiyor. Kimi kaynaklarda Anadolu'ya Doğu'dan gelen Türk oymaklarından birine bağlı olup, 1238 dolaylarında doğduğu söylenirse de kesin değildir.
1320 dolaylarında Eskişehir'de öldüğü söylenir. Batı Anadolu'nun birkaç yöresinde 'Yunus Emre' adını taşıyan ve onunla ilgili görüldüğünden 'makam' adı verilen yer vardır. Yapılan araştırmalara göre şiirlerinin toplandığı Divan ölümünden yetmiş yıl sonra düzenlenmiştir. Anadolu'da 'Yunus Emre' adını taşıyan ve Yunus Emre'den çok sonraları yaşamış başka şairlerin yapıtlarıyla karışan şiirlerinin bir bölümü dil incelemeleri sonunda ayıklanmış, böylece 357 şiirin onun olduğu konusunda görüş birliğine varılmıştır. Gene Yunus Emre adını taşıyan ve başka şairlerin elinden çıktığı ileri sürülen 310 şiir daha derlenmiştir. Onun dil, şiir ve düşünce bakımından özgünlüğü ve etkisi, ilk düzenlenen Divan'daki şiirleri nedeniyledir.
Yunus Emre'nin şiirinde, edebiyat tarihi bakımından, dil, düşünce, duygu ve yaratıcılık gibi dört önemli sorun sergilenir. Bu sorunlar bir görüş ve inanış bütünlüğü içinde ele alınır, insan konusunda odaklaştırılır. Şiirde işlenen konular ise insan, Tanrı, Varlık Birliği, sevgi, yaşama sevinci, barış, evren, ölüm, yetkinlik, olgunluk, alçakgönüllülük, erdem, eliaçıklık gibi genellikle gerçek yaşamı ilgilendiren kavramlardır. O, bu kavramları, şiirinin bütünlüğü içinde temel öğe olarak sergilemiştir.
İnsan bir 'sevgi varlığı'dır, tin ile gövde gibi iki ayrı tözden kurulmuştur. Tin tanrısaldır, ölümsüzdür, gövdede kaldığı sürece geldiği özün ve yüce kaynağa, tanrısal evrene dönme özlemi içindedir. Gövde dağılır, kendini kuran öğelere ayrılır. İçinde insanın da bulunduğu tüm varlık evreni toprak, su, ateş ve yel gibi dört ilkeden kurulmuştur. Bu dört ilke yaratılmıştır, yaratıcı da Tanrı'dır. Tanrı, bu dört ilkeyi yarattıktan sonra, ayrı ayrı oranlarda birleştirerek varlık türlerinin oluşmasını sağlamıştır. İnsan sevgi yoluyla Tanrı'ya ulaşır, çünkü insanla Tanrı arasında özdeşlik vardır. Ancak, insanın bu madde evreninde bulunması, tinin tanrısal kaynaktan uzak kalması bir ayrılıktır. Bu ayrılık insanı, yaşamı boyunca Tanrı'yı düşünme, ona özlem duyma olaylarıyla karşı karşıya getirmiştir.
Gerçekte insan-Tanrı-evren üçlüsü birlik içindedir, var olan yalnız Tanrı'dır, türlülük bir 'görünüş'tür. Çünkü Tanrı, kendi özü gereği, bütün varlık türlerini kapsar, her varlıkta yansır. Evreni kuran öğelerle insanın gövdesini oluşturan ilkeler özdeştir. Bu özdeşlik tanrısal tözün bütün varlık türlerinde, biçimlendirici bir öğe olarak bulunmasından dolayıdır. Tanrısal tözün nesnel varlıklarda bulunması bir 'yansıma' niteliğindedir, çünkü Tanrı yarattığı nesnede yansıyınca 'oluş' gerçekleşir.
Sevgi insanda birleştirici, bütünleştirici bir eğilim niteliğindedir. Yunus Emre, sevgiyi Tanrı ve onun yarattığı tüm varlıklara karşı duyulan bir yakınlık, bir eğilim diye anlar. Sevginin ereği yüce Tanrı'ya ölümsüz olana kavuşmak, onun varlığında bütünlüğe ulaşmaktır. Tanrı insanla özdeş olduğundan kendini seven Tanrı'yı, Tanrı'yı seven kendini sever. Çünkü sevgi kendini başkasında, başkasını kendinde bulmaktır. Sevginin olmadığı yerde, öfke, kırgınlık, çözülme ve birbirinden kopukluk gibi olumsuz durumlar ortaya çıkar.
Sevginin değerini yalnız seven bilir, sevmek de bir bilgelik, bir olgunluk işidir. Yeterince aydınlanmamış, Tanrı ışığından yoksun kalmış bir gönülde sevginin yeri yoktur. Bütün varlık türlerini birbirine bağlayan, onları tanrısal evrene yönelten sevgidir. Sevgi bir çıkar aracı olmadığından seven karşılık beklemez. Dost kişi gerçek seven kimsedir (âşık) . Dost başka bir anlamda da Tanrı'dır, kişinin gönlünde ışıyan tözdür.
Yunus Emre'de yaşamak tanrısal tözün bir yansıması olan evrende sevinç duymaktır. Çünkü, bütün varlık türlerinde Tanrı görünmektedir, bu nedenle severek, düşünerek yaşamayı bilen kimse her yerde Tanrı ile karşı karşıyadır. Yaşamak belli nesnelere bağlanmak, yalnız gelip geçici varlıkları edinmek için çırpınmak değildir. Böyle bir yaşama biçimi kişiyi tanrısal tözden uzaklaştırdığı gibi yetkinlikten, bilgelikten de yoksun kılar. Yunus Emre'nin dilinde bilge kişinin adı 'eren'dir. Eren barış içinde yaşamayı, bütün insanları kardeş görmeyi, kendini sevmeyeni bile sevmeyi bilen kişidir. Onun gönlü yalnız sevgiyle, dostluk duygularıyla doludur.
Evreni bir tanrısal görünüş alanı olarak bildiğinden, erenin evrene karşı da sevgisi, saygısı vardır. Erenin gözünde insan bir küçük evrendir, büyük evren ise tanrısal tözün kuşattığı sonsuz varlık alanıdır. Eren olma aşamasına ulaşmış kişide erdem, alçakgönüllülük, eli açıklık, yetkinlik, olgunluk bir bütünlük içinde bulunur.
Ölüm tinin gövdeden ayrılıp tanrısal kaynağa dönmesiyle gerçekleşir. Bu nedenle ölüm tinle gövde arasında bir ayrılıktır. Gerçekte ölüm yoktur, tinin ölümsüzlüğe ulaşması, yüce kaynağa dönüşü vardır. Çünkü, bütün varlık türleri tanrısal tözün yansıması olduğundan, salt ölüm de söz konusu değildir. Ölümün bir başka anlamı da bilgiden, erdemden, yetkinlikten, sevgiden yoksun kalmaktır.
Yunus Emre'nin şiirinde Yeni-Platonculuk'tan kaynaklanan Tasavvuf öğretisinin bütün sorunları bulunur. Bunlara yeni bir çözüm getirmez, Yeni-Platonculuk'un yöntemine dayanarak yorumlar ileri sürer. Bu nedenle onun şiiri Yeni-Platonculuk'un Türkçe açıklanışıdır.
Yunus Emre'nin edebiyat tarihi bakımından, önemli bir yanı da Anadolu'da, Türkçe şiir dilinin öncüsü olması ve tasavvuf sorunlarını yalın, kolay anlaşılır bir dille söyleyişi nedeniyledir. Şiirlerinin ölçüsü, Türkçe'nin ses yapısına uymayan 'aruz' olmakla birlikte söyleyişi akıcı, sürükleyici bir nitelik taşır. Tasavvufun en güç anlaşılır kavramlarını, Türkçe'nin ses yapısına uygun biçimde dile getirir, şiirinde duygu ve düşünce birliğinden oluşan bir derinlik görülür.
Yer yer yalın halk söyleyişine yaklaşan dilinde anlam-uyum bağlantısı bütüncül bir içerik taşır. Ona göre önemli olan bir sözü etkili biçimde söylemektir. Bu nedenle sözün boş bir kavram olmaması, bir varlık sorununu, bir düşünceyi dile getirmesi gerekir. İnsan ancak söz söyleme yetisiyle insandır, konuşan Tanrı durumundadır. Yunus Emre'de Türkçe, şiir dili olma yanında, düşünceyi içeren, açıklayan bir odak özelliği kazanmıştır.
Eserleri
Divan
Risaletü'n - Nushiye

YUNUS EMRE İ HARFİ İLE BAŞLAYAN ŞİİRLER

YUNUS EMRE İ HARFİ İLE BAŞLAYAN ŞİİRLER
İÇİNDEKİLER
214-) İBRET ALMAZ MISIN SEN ÖLÜLERDEN?
215-) İÇİMDE BİR DERT OLDU
216-) İÇİN DIŞIN MURDAR İKEN
217-) İKİ CİHAN ZİNDAN İSE
218-) İKİ CİHANI UNUTUR SANA GÖNÜL VEREN KİŞİ
219-) İLAHİ DERDİMİN DERMANI SENSİN
220-) İLİM İLİM BİLMEKTİR
221-) İLK ADIM YUNUS İDİ
222-) İSMİ SÜBHAN VİRDİN Mİ VAR?
223-) İSRAFİL SURU VURA
224-) İSTEDİĞİMİ BULDUM EŞKERE CAN İÇİNDE
225-) İSTER İDİM ALLAH'I
226-) İSTEYELİM İŞ ISSINI
227-) İŞBU VÜCUT BİR KALEDİR
228-) İŞİT SÖZÜMÜ EY GAFİL
229-) İŞİTİN EY BÜYÜK KÜÇÜK
230-) İŞİTİN EY ULULAR
231-) İŞİTİN EY YARANLAR DEM EVLİYA DEMİDİR
232-) İŞİTİN EY YARENLER AŞK BİR GÜNEŞE BENZER
233-) İŞİTİN EY YARENLER EVE DERVİŞLER GELDİ
234-) İŞİTİN EY YARENLER KIYMETLİ NESNEDİR AŞK
214-) İBRET ALMAZ MISIN SEN ÖLÜLERDEN?
İbret almaz mısın sen ölülerden?
Ölenler bizim gibi kul değil mi?
Bunca yıl yatarlar yerin altında,
Yatanlar bizim gibi kul değil mi?
Nicin gelmezsin Habib'in yoluna?
Tutunasın mürşidin etegine.
Hakk'ı zikreyleyip rahmet gölüne,
Dalanlar bizim gibi kul değil mi?
Cefa ile ömrüm gecti bilmedim,
Arayıp derdime derman bulmadım.
Terkettim beş niyazımı kılmadım,
Kılanlar bizim gibi kul değil mi?
Söylemezsin Hakk'a lâyık sözleri,
Toprak ile dolar kara gözleri.
Gülleriniz varken taze yüzleri,
Solanlar bizim gibi kul değil mi?
Dervis Yunus söyler kendi halini,
Irak sanma sen kendine ölümü.
Firdevs bahçesinin gonca gülünü,
Derenler bizim gibi kul değil mi?
Yunus Emre
215-) İÇİMDE BİR DERT OLDU
İçimde bir dert oldu, diyeyim dervişlere,
Dervişlerin kademi kutludur her işlere.
Her kimin ki derdi var derman isteye gider,
Benim dermanım sensin bağrımdaki başlara.
Aşktan sebak alırsın, hem key katı bilirsin,
Nice reva görürsün hizmeti dervişlere?
Aşkının cefasından gece gündüz ağlarım,
Akan pınar ne misal gözden akan yaşlara.
Cana tuzak kuralım, şayet aşk ele gire,
Aşkı nice avlarlar soralım tutmuşlara.
Şöyle havaî gelir, tuzak ilmin kim bilir?
Nice tuzak kuralım bu konmadık kuşlara.
Yunus gönlün alanı sen kime söyleyesin?
Sorar isen sor şimdi sen onu bulmuşlara.
Yunus Emre
216-) İÇİN DIŞIN MURDAR İKEN
İçin dışın murdar iken aşk n'eylesin senin ile,
Gönlün gözü uyur iken aşk n'eylesin senin ile.
Aşıklara yoldaş olup sadıklara yar olmadın,
Ölmezden önce ölmedin, aşk n'eylesin senin ile.
Dünya gözün ruşen edip, gönül gözün kör eyledin,
Zulmet dolacak gönlüne, aşk n'eylesin senin ile.
Bize gerçek derviş gerek, cihan doldu dava ile,
Yalan dava eder isen, aşk n'eylesin senin ile.
Dervişliği sanma hemen, suret düzmek ile olur,
Dilde ise senin işin, aşk n'eylesin senin ile.
Yunus Emre hoş dert ile, süregör gel devranını,
Doğru yola gitmez isen, aşk n'eylesin senin ile.
Yunus Emre
217-) İKİ CİHAN ZİNDAN İSE
İki cihan zindan ise, gerek bana bostan ola,
Artık bana ne gam gussa, çün inayet dosttan ola.
Varam o dosta kul olam, her dem açılam gül olam,
Hem söyleyem bülbül olam, durağım gülistan ola.
O dost yüzün gördü gözüm, erenlere toprak yüzüm.
Söz bilene işbu sözüm, gerek şekeristan ola.
Sensiz iki cihan benim zindan görünür gözüme,
Senin aşkınla bilişen gerek hassül hastan ola.
Her davadan geçen kişi, Hak'tan yana uçan kişi,
Aşk şarabın içen kişi, gah esrik gah mestan ola.
Kördür münafığın gözü, yarın kara koyar yüzü,
Halkın bana acı sözü gerek şekeristan ola.
Her dem yüzüm yere vuram, Allah'ıma şükür kılam,
Ben benliğim dosta verem, ne dava, ne destan ola.
Aşka döyemedi özüm, gensizin açıldı razım,
Yunus senin işbu sözün, alemlere destan ola.
Yunus Emre
218-) İKİ CİHANI UNUTUR SANA GÖNÜL VEREN KİŞİ
İki cihanı unutur sana gönül veren kişi,
Yalan söyler aşık değil, gözün senden ıran kişi.
Bu fenanın terkin vura, o bekanın kaydın göre,
Zihi devletli can onun, yüz agıla varan kişi
Kendiliğin terkin vura, senin yolunda can vere,
Sorusuz uçmaga gire, sen sultana eren kişi.
Her ki bu dünyadan geçer, aşk kadehin dolu içer,
Aşka canın saçı saçar, dost gülünü deren kişi.
Can ne imiş dost yoluna, aşık onu terketmeye,
Bu can ile bin can alır canın Hak'a veren kişi.
Canını şükrane vere, yüzün ayaklara süre,
Erenler gönlüne gire, Hak'tan haber soran kişi.
Akıl gide hayran ola, dünyada sergerdan ola,
Küfrü onun iman ola, aşka gönül veren kişi.
Terk ide fasit işleri, iş edine dervişleri,
Akıda gözden yaşları dost haberin duyan kişi.
Gözlerini giryan eder, ciğerini biryan eder,
Gönülleri hayran eder aşk eseri olan kişi.
Çün dünya bilirsin fena, ne yatarsın döne döne,
Uyku m'uyur kana kana, dost yolunu soran kişi.
Şu ki sorar dost nerdedir, nerde der isen ordadır,
Maşuk ile seyrandadır gerçek aşık olan kişi.
Miskin Yunus sabır eyle, bu dünyanın zahmetine,
Türlü cefaya katlanır sen sultana eren kişi.
Yunus Emre
219-) İLAHİ DERDİMİN DERMANI SENSİN

İlahi derdimin dermanı sensin,
Günahkar kulların gufranı sensin.
Senin emrin ile döner felekler,
Hem ayın güneşin devranı sensin.
Halil'in hullesi, Yakûp'un ahı,
Yusuf'un bend ile zindanı sensin.
Musa'nın münacatı Tur Dağı'nda,
İsa'nınn göklerde seyranı sensin.
Gözümün nuru ve gövdem hayatı,
Gönüller tahtının sultanı sensin.
Yunus Emre'm sebakı senden okur,
Elinde defteri divanı sensin.
Yunus Emre
220-) İLİM İLİM BİLMEKTİR
İlim ilim bilmektir, ilim kendin bilmektir,
Sen kendini bilmezsin, ya nice okumaktır?
Okumaktan mana ne, kişi Hakkı bilmektir,
Çün okudun bilmezsin, ha bir kuru emektir.
Okudum bildim deme, çok taat kıldım deme,
Eri hak bilmez isen, abes yere yelmektir.
Dört kitabın manası bellidir bir elifte,
Sen elifi bilmezsin, bu nice okumaktır?
Yiğirmi dokuz hece, okursun uçtan uca,
Sen elif dersin hoca, manası ne demektir?
Yunus der ki: Ey hoca, gerekse var bin Hacca,
Hepisinden iyice, bir gönüle girmektir.
Yunus Emre
221-) İLK ADIM YUNUS İDİ
İlk adım Yunus idi, adımı aşık taktım,
Terkettim ut ve edep, şöyle haber bıraktım.
İzzete kalmış iken aşıklık n'emdir benim?
Ben kendi elim ile yüzüme kara yaktım.
Ne bucak var elimde, tekye kılam ben ona,
Aşıklar hanmanını buşla boynuma taktım.
Benim gibi bezirgan, kem sağınç ile bayar,
Bir pula gücüm yetmez, Mısır metası çattım.
İsa yarım iğneyle yol bulmadı hazrete,
Benim bunca dilekle ya nerde sığar rahtım.
Aşıklar mezhebinde şermisar oldu Yunus,
Aşık maşuka erdi, ben dünyaya kayıktım.
Yunus Emre
İLMİNDE GARK OLALI
İlminde gark olalı ben beni bilemezim,
Dil ile söylerim ben vasfına eremezim.
Sıfatın gelmez dile, kandalığın kim bile,
Sununu demekliğe ben layık olamazım.
Hem evvelsin, hem ahir, kamu yerlerde zahir,
Hiç makam yoktur sensiz, ben niçin göremezim?
Görmeden deli oldum, yanıldım günah kıldım,
Ussum, aklım aldırdım, esridim ayılmazım.
Çünkü beni esrittin, can ve gönül ilettin,
Ayırma beni senden, buluştum yad olmazım.
Bana canı sen verdin, Azrail'e bildirdin,
Senden artık kimseye emanet veremezim.
Ey Yunus'u yaradan, hicap götür aradan,
Sadıkım yolunda ben, yalan dava kılmazım.
Yunus Emre
222-) İSMİ SÜBHAN VİRDİN Mİ VAR?
İsmi Sübhan virdin mi var?
Bahçelerde yurdun mu var?
Bencileyin derdin mi var?
Garip garip ötme bülbül.
Ötme bülbül, ötme bülbül,
Derdi derde katma bülbül.
Benim derdim bana yeter,
Bir de sen dert katma bülbül.
Bilirim aşıksın güle,
Gülün halinden kim bile,
Bahçedeki gonca güle,
Dolaşıp söz atma bülbül.
Bilirim aşıksın verde,
Cünunun var gayet serde,
Şu sinemde olan derde,
Bir de sen dert katma bülbül.
Pervaz olup uçar mısın?
Deniz derya geçer misin?
Bencileyin naçar mısın?
Sen de halin söyle bülbül.
A bülbülüm uslu musun?
Kafeslerde besli misin?
Bencileyin yaslı mısın?
Garip garip ötme bülbül.
Yunus vücudun pak derken,
Cihanda mislin yok derken,
Seher vakti Hakk Hakk derken,
Bizi de unutma bülbül.
Yunus Emre
223-) İSRAFİL SURU VURA
İsrafil suru vura, yeryüzü değşirile,
Harap ola berr ve bahr, çarkıfelek bozula.
Kimse varmaya bunda, cümlesi vara onda,
O padişah önünde hak terazi kurula.
Ayan ola cümle iş, kurtulmaya yad biliş,
Gel falan oğlu filan, her bir kula çağrıla.
Cümle halayık dura, yeryüzün dolu tuta,
Hükmeyleye Padişah, mahşere dek sürüle.
Kopa kıyamet hevli, ikinci nefha ile,
Üçüncü nefha içinde, yerler yüzü yarıla.
Bağlana bin bin sunuf, aşıka yok havf ve hayf,
Yarın mahşer gününde, tek tek hesap sorula.
Yunus var hazırlık eyle, yol korkulu key anla,
Gökren katran denizi, kıldan sırat gerile.
Yunus Emre
224-) İSTEDİĞİMİ BULDUM EŞKERE CAN İÇİNDE
İstediğimi buldum eşkere can içinde,
Taşra isteyen kendi, kendi nihan içinde.
Kaimdir hiç ırılmaz, onsuz kimse dirilmez,
Adım adım yer ölçer, kendi revan içinde.
Bu tılsımı bağlayan, cümle dilde söyleyen,
Yere göğe sığmayan, girmiş bu can içinde.
Uğru olmuş uğrular, kendi kendini çakar,
Sahne kendisi olmuş, kendi zindan içinde.
Tutun diye çağırır, uğru dahi çağırır,
Bu ne acayip uğru, bu çağıran içinde.
Siyaset meydanında kalabadan bakan o,
Siyaset kendi olmuş, girmiş meydan içinde.
Kudret kılıcın almış, nefsin boynuna çalmış,
Nefsini tepelemiş, elleri kan içinde.
Sayrı olmuş iniler, Kuran ününü dinler,
Kuran okuyan kendi, kendi Kuran içinde.
Yüce yüce arş düzer, kendözün onda bezer,
Gör nice cevlan eder, hırka palas içinde.
Türlü türlü imaret, köşk ve saray yapan o,
Kara nikap tutunmuş, girmiş külhan içinde.
Baştan ayağa değin Hak nuru seni tutmuş,
Hak'tan ayrı ne vardır, kalma güman içinde.
Bir isen birliğe bak, ikiyi elden bırak,
Tüm manayı bulasın sıdk ve iman içinde.
Orucuna güvenme, namazına dayanma,
Cümle taat tak olur naz ve niyaz içinde.
Oruc, namaz, gusül, hac hicaptır aşıklara,
Aşık ondan münezzeh hassül havas içinde.
Girdim gönül şehrine, daldım onun bahrine,
Aşk ile seyrederken iz buldum can içinde.
O izi ben izledim, sağım solum gözledim,
Çok acayipler gördüm, yoktur cihan içinde.
Şah oluban oturur, kula buyruk tutturur,
Fermanını buyurur küfr-i ferman içinde.
Yunus senin sözlerin, manadır bilenlere,
Söyleyeler sözünü devr-i zaman içinde.
Yunus Emre
225-) İSTER İDİM ALLAH'I
İster idim Allah'ı, buldum ise ne oldu?
Ağlardım gece gündüz, güldüm ise ne oldu?
Erenler meydanında, yuvarlanır top idim,
Padişah çevganında kaldım ise ne oldu?
Erenler sohbetinde deste kızıl gül idim,
Açıldım, ele geldim, soldum ise ne oldu?
Alimler müderrisler medresede buldular,
Ben harabat içinde buldum ise ne oldu?
İşit Yunus'u, işit, uş yine deli olmuş,
Erenler manasına daldım ise ne oldu?
Yunus Emre
226-) İSTEYELİM İŞ ISSINI
İsteyelim iş ıssını, bulup görelim nerdedir.
Can kulağıyla dinlersen, işbu sözüm turfandadır.
Alıgörün turfandadan, aşk eridir onu tadan,
Bunda boyun buran adem, Hak katında dermandadır.
Kişi gerek bile onu, hem uyanık ola canı,
Bilirsin dünya seveni, baykuş gibi virandadır.
Baykuş çağırır viranda, kimse murad almaz orda,
İyi amel Hak katında, çünkü terazi ordadır.
Varacağız teraziye, Hak kendi bakar yazıya,
Görünce dağlar eriye, o zebaniler ordadır.
Defter sunula eline, ettiğin gele yoluna,
Tanıklar bile buluna, dostun düşmanın ordadır.
Terkedesin tahtı tacı, bilesin ettiğin göcü,
Muhammed Hak yalvarıcı, affın için o ordadır.
Ey Yûnus sen aşık isen, iman biliğin berk kuşan,
Varlığın değşir yokluğa, cümle eksiklik sendedir
Yunus Emre
227-) İŞBU VÜCUT BİR KALEDİR
İşbu vücut bir kaledir akıl içinde sultanı,
İşbu gönül bir hazinedir aşk tutmuş bekler onu.
Nazar üzre dil kapıcı, cümlesi akla tapıcı,
Akıldır işler yapıcı eyler cümle abat onu.
Akıl başda iş bitirir, nazar gözden bakar görür,
Akıl gönül içre durur, o üç haslet besler onu.
Akıl taht eyledi başı, şöyle bilir her bir işi,
Dünya içre akil kişi, değmez kimseye ziyanı.
Baştır bu vücudun şahı, baştır akılın tahtgahı,
Katı kızgınlık nigahı, öfkedir aklın düşmanı.
Eğer katı kızar isen, öfken nefse koşar isen,
Nefs haline düşer isen, o öfkede akıl hani.
Akıl gitti öfke geldi, akl evini öfke aldı,
Şimdi sultan öfke oldu, göze göstermez cihanı.
Eger tamah kılar isen, gördüğüne kalır isen,
Nefsin gümrah kılar isen, nazar dahi oldı fani.
Nazar gitti tamah koptu, nazar yerin tamah tuttu,
Bastık yerde fitne bitti, işletti yine nefsani.
Nazar dahi gözde olur, kimde ne var bakar görür,
Tamah ona düşman olur, gözden savar o nişanı.
İman olur can çerağı, gövde olur can durağı,
Kin olur imana yağı, gelse giderir imanı.
Eğer kine tutar isen, gitti senden iman dahi,
Billahi o Tanrı hak'ı, yoktur bu sözün yalanı.
Yunus aşkın arta dursun, canın göynep düte dursun,
Üstat aybın örte dursun, odur üstatlar sultanı.
Yunus Emre
228-) İŞİT SÖZÜMÜ EY GAFİL
İşit sözümü ey gafil,
Tanla seher vaktinde dur.
Öyle buyurmuş o kamil,
Tanla seher vaktinde dur.
İşit ne der horozunuz,
Tanla verilir ruzunuz.
Dost dergahına tutgıl yüz,
Tanla seher vaktinde dur.
İşit sözümü ya sağır,
Ta terazin gele ağır.
Yalvar Çalab'ına çağır,
Tanla seher vaktinde dur.
Yatanların yatlı hali,
Hiç nesneye ermez eli.
Seher eser rahmet yeli,
Tanla seher vaktinde dur.
Kuşlar ile durgıl bile,
Kıl namazı imam ile.
Yalvar günahın gel dile,
Tanla seher vaktinde dur.
Okuna Kuran ve Yasin,
Kulak verip dinleyesin.
Dağca günahlar yuyasın,
Tanla seher vaktinde dur.
Okuna hadis ve kelam,
Diyeler aleyhisselam.
Aşık isen belli bilem,
Tanla seher vaktinde dur.
Helal ola sana Uçmak,
Cennette huriler koçmak,
Kevser şarabını içmek,
Tanla seher vaktinde dur.
Miskin Yunus aç gözünü,
Uyar gafletten özünü.
Ta bilesin kendözünü,
Tanla seher vaktinde dur.
229-) İŞİTİN EY BÜYÜK KÜÇÜK
İşitin ey büyük küçük, size benim haberim var,
Zihi devlet benim bugün, ki senin gibi yarim var.
Yürür isem önümdesin, söyler isem dilimdesin,
Oturursam yanımdasın, ayrıkta ne pazarım var.
Ne yürüyem, ne hod aram, ne uzak sefere varam,
Çünkü dostu burda buldum, ayrık neye seferim var.
Irak yola bezirganlar, assı etmeğe giderler,
Çün gevher elimde durur, de ayrık ne pazarım var.
Miskin Yunus’un bu canı, şu dosta ulaşılıdan,
Dembedem artırır aşkı, ulu yerden tımarım var.
Yunus Emre
230-) İŞİTİN EY ULULAR
İşitin ey ulular, ahir zaman olacak,
Sağ Müslüman seyrektir, o da güman olacak.
Danişment okur tutmaz, derviş yolun gözetmez,
Bu halk öğüt işitmez, ne sarp zaman olacak.
Gitti beyler mürveti, binmişler birer atı,
Yediği yoksul eti, içtiği kan olacak.
Yani er gelmiş erden, elini çekmez şerden,
Deccal kopacak yerden, ahir zaman olacak.
Acep mahluk erişti, göz yummadan dürüştü,
Helal haram karıştı, kazanc ziyan olacak.
Birbirne yavuz sanır, ettiğim kala sanır,
Yarın mahşer gününde işi beyan olacak.
Ey Yunus, şimdi senin aşk ile geçsin günün,
Sevdiğin kişi senin canına can olacak.
Yunus Emre
231-) İŞİTİN EY YARANLAR DEM EVLİYA DEMİDİR
İşitin ey yaranlar, dem evliya demidir,
Gelsin ömür sürenler, dem evliya demidir.
Ezeli bünyad vurdu, altı günde dünya doldu,
İsrafîl'e buyurdu, dem evliya demidir.
Kırk bin kırk dört tabakat meşayıh evliyalar,
Dört kapıdır kırk makam, dem evliya demidir.
Yüz bin yiğirmi dört bin güzide peygamberler,
Ümmetine buyurmuş, dem evliya demidir.
Yûnus Emre aşıksın, aşka key döydün ise,
Davet et aşıklara, dem evliya demidir.
Yunus Emre
232-) İŞİTİN EY YARENLER AŞK BİR GÜNEŞE BENZER
İşitin ey yarenler, aşk bir güneşe benzer,
Aşkı olmayan gönül sanki bir taşa benzer.
Taş gönülde ne biter, dilinde ağı tüter,
Nice yumşak söylese, sözü savaşa benzer.
Aşkı var gönül yanar, yumuşar muma döner,
Taş gönüller kararmış, sarp katı kışa benzer.
O sultan kapısında, o Hazret tapısında,
Aşıkların yıldızı her dem çavuşa benzer.
Aynı hırs o olmuştur, nefsine o kalmıştır,
Kendine düşman olmuş yavuz yoldaşa benzer.
Aşktır kudret körüğü, kaynatır aşıkları,
Nice kaptan geçirir, ondan gümüşe benzer.
Aşık gönlü dölenmez maşukun bulmayınca,
Kararı yok dünyada pervazı kuşa benzer.
Münkir sözünü bilmez, sözü ileri varmaz,
Neye benzetir ise, anlanmaz düşe benzer.
Geç Yunus endişeden, gerekse bu pişeden,
Ere aşk gerek önden, ondan dervişe benzer.
Yunus Emre
233-) İŞİTİN EY YARENLER EVE DERVİŞLER GELDİ
İşitin ey yarenler,
Eve dervişler geldi.
Can sükrane verelim,
Eve dervişler geldi.
Her kim gördü yüzünü,
İndirir kendözünü.
İlmi batından öter,
Eve dervişler geldi.
Dervişler uçar kuşlar,
Deniz kenarın kışlar,
Zihi devletli başlar,
Eve dervişler geldi.
Dervişler yüzü sulu,
Görenler olur deli,
Batını Arş'tan ulu,
Eve dervişler geldi.
Seydi Balım ilinden,
Şeker damlar dilinden,
Dost bahçesi yolundan,
Eve dervişler geldi.
Yunus kulun öğürsüz,
Kimsesi yok yalınız,
Feda olsun canımız,
Eve dervişler geldi.
Yunus Emre
234-) İŞİTİN EY YARENLER KIYMETLİ NESNEDİR AŞK
İşitin ey yarenler, kıymetli nesnedir aşk,
Değmelere verilmez, hürmetli nesnedir aşk.
Hem cefadır hem safa, Hamza'yı attı Kaf'a,
Aşk iledir Mustafa, devletli nesnedir aşk.
Dağa düşer kül eyler, gönüllere yol eyler,
Sultanları kul eyler, cüretli nesnedir aşk.
Kime ki aşk vurdu ok, gussa ile kaygı yok,
Feryat ile ahı çok, firkatlı nesnedir aşk.
Denizleri kaynatır, mevce gelir oynatır,
Kayaları söyletir, kuvvetli nesnedir aşk.
Akılları şaşırır, deryalara düşürür,Nice ciğer pişirir, key odlu nesnedir aşk.
Miskin Yunus n'eylesin, derdin kime söylesin?
Varsın dostu toylasın, lezzetli nesnedir aşk.
Yunus Emre